Leesclubverhalen: De Markante* leesclub

Boekbespreking door videobellen via Zoom… Goed idee of niet?

 

Door een leesclub lees je boeken die je anders niet gelezen zou hebben. Wat je spijtig zou hebben gevonden. Of niet. Je hoort hoe anderen een boek gelezen hebben en je stelt je mening bij. Of niet. Je leest aandachtiger want je wilt kunnen volgen waar anderen het tijdens de bespreking over hebben. Of je stopt halverwege met lezen en vertelt op de leesclubavond waarom je het niet de moeite waard vond om door te gaan. Allemaal zaken waar je rekening mee houdt als je bij een leesclub gaat. Maar het feit dat de wereld plotseling voor een jaar of langer werd lamgelegd door een verraderlijk virus, dat had je nooit kunnen voorzien. Lezen is plotseling een van de weinige manieren om aan die kille werkelijkheid te ontsnappen. En als blijkt dat zelfs het met elkaar bespreken van boeken mogelijk blijft, weet je eens te meer hoe waardevol het is om bij een leesclub te horen. Markant of niet.

* Markant is een Vlaams netwerk van ondernemende vrouwen, dat wil zeggen van en voor vrouwen die zichzelf in hun vrije tijd nóg verder willen ontplooien. De organisatie is vertegenwoordigd in 300 lokale afdelingen in Vlaanderen en Brussel; de leden, ongeveer 23.000 in totaal, zoeken én vinden inspiratie in de georganiseerde activiteiten. Het bespreken van boeken levert een excellente bijdrage aan het motto: Ontdek, Beleef en Geniet! Onze afdeling is dan ook zeker niet de enige markante afdeling met een leesclub.

Hoe werkt het normaal?

Met onze leesclub lezen we vijf tot zes boeken per jaar. De titels worden democratisch gekozen: in maart brengt elk leesclublid twee boeken in met een korte motivatie waarom je juist deze boeken wilt bespreken. Op de uiteindelijke stemlijst staan ongeveer twintig boeken die we geschikt vinden voor bespreking. Elk lid kiest daaruit haar top 5 en al naar gelang de voorkeuren stellen we de leeslijst samen voor het komende werkjaar. Het mogen vertalingen zijn van buitenlandse schrijvers, maar op de definitieve lijst moeten minstens één Vlaamse en één Nederlandse schrijver voorkomen. De besprekingen vinden plaats van september tot juni, en tussen de leesclubavonden zit meestal zes weken.

We bespreken de boeken volgens een laagdrempelige formule. Een ieder bereidt zich voor op haar eigen manier, maar houdt daarbij in de gaten dat we in elk geval vier basisitems bespreken: structuur, personages, titel en thema. De leesclubavond begint met een ronde waarin elk leesclublid vertelt of en waarom ze het boek graag heeft gelezen. Pas nadat iedereen aan het woord is geweest, kan hierop gereageerd worden. Soms is het een uitdaging om zo lang te moeten wachten voor je iets mag zeggen, en ook kan het moeilijk zijn iemand in een gedreven verhaal te onderbreken om een volgend leesclublid het woord te geven. Maar na al die jaren dat onze leesclub bestaat, weten we hoe belangrijk het is dat elk leesclublid in ieder geval aan het begin ongestoord haar zegje kan doen.
Zoals gezegd komen vervolgens de vier basisitems aan bod. Soms wordt er voorgelezen, bijvoorbeeld als bepaalde citaten of passages indruk hebben gemaakt. Alles kan en alles mag, zolang het gesprek maar over het boek gaat. Pas als we het erover eens zijn dat er niks meer te bespreken valt, komen er hapjes en andere drankjes dan plat- of bruiswater op tafel. De gesprekken worden wat minder gestroomlijnd, al zullen we het vaak over het boek hebben dat als volgende op het programma staat. Laat maken we het zelden: de leesclub mag geen belemmering vormen voor ieders drukke bezigheden van de volgende dag.

In normale tijden is het een mooie gewoonte dat de leesclubleden elkaar afwisselen als gastvrouw. De eerste lockdown zette een streep door deze gekoesterde routine. We waren zo onthutst door de gebeurtenissen dat we twee geplande leesclubavonden zonder vervanging voorbij lieten gaan. Wel organiseerden we na de lockdown een avond in juni waarop we twee boeken tegelijk bespraken: Bezonken rood van Jeroen Brouwers en Een zachte hand van Leïla Slimani. Omdat ik intussen de Boekwinkelblog had opgestart, maakte ik voor het eerst aantekeningen van de bespreking. Als de tijd rijp is, zal ik aan deze totaal verschillende boeken een artikeltje wijden. Voorlopig strijden andere onderwerpen en titels om de voorrang.

Hoe organiseer je tussen twee lockdowns in een leesclubavond die coronaproof is?

Die zomeravond in juni zaten we op een buitenterras aan een lange tafel, zodat we redelijk wat afstand van elkaar konden bewaren. In plaats van literflessen had elk leesclublid een eigen flesje water en de snacks waren verpakt in eenpersoons zakjes. We hielden onze mondkapjes paraat, maar omdat de coronacijfers op dat moment laag waren, hebben we ze niet echt hoeven te gebruiken.
Terwijl ik de setting beschrijf, besef ik dat het weinig gezellig klinkt, maar na ruim twee maanden lockdown weet ik zeker dat elk leesclublid enorm heeft genoten van die avond. Zeker omdat we allemaal beseften dat het na de zomer wel eens gedaan kon zijn met de herwonnen vrijheden.

Gelukkig hebben we in het najaar van 2020 nog twee publicaties in fysieke nabijheid kunnen bespreken. Op 1 oktober was het zelfs nog mogelijk om een boekenactiviteit te organiseren voor alle leden van Markant-Schoten: in het mooie kasteel van ons dorp besprak ik mijn roman Flardentango in twee verschillende sessies, ieder  voor maximaal 30 dames van het markante netwerk. Inhoud en verloop van deze boekenactiviteit met de titel “Flardentango ontvangt jullie met liefde” doe ik graag in een volgend artikel uit de doeken.

Op 22 oktober was het voor het laatst mogelijk om met de leesclub aan de lange tafel op het buitenterras te zitten. Terwijl we die avond Nachtouders van Saskia De Coster bespraken, was in België het aantal besmettingen van de tweede coronagolf opgelopen tot bijna 6000 per dag. Al op 19 oktober had de horeca andermaal de deuren moeten sluiten en er mocht buiten het gezin nog maar één persoon knuffelcontact zijn. Bovendien kwam er een avondklok van middernacht tot vijf uur ’s ochtends. Omdat de leesclubavond onder ‘Kunst en Cultuur’ viel, mocht de fysieke boekbespreking toch doorgaan. We hielden ons stipt aan de strengere regels: natuurlijk waren we allemaal vóór middernacht thuis, droeg een ieder een mondkapje zodra je van je plaats opstond, en gebruikten we geen versnaperingen dan alleen het flesje water dat je zelf had meegenomen. De kilte van deze herfstavond deed het vuur waarmee we Nachtouders bespraken niet afnemen. Wel zagen we in dat het misschien een hele tijd kon gaan duren voor we weer met elkaar aan tafel zouden zitten. We spraken af om te onderzoeken of we het volgende boek, In Ongenade van J.M. Coetzee, in een zoommeeting konden bespreken.

 Een boek bespreken door videobellen via Zoom. Goed idee, of niet?

De meeste leesclubleden hadden wel eens aan een zoommeeting meegedaan, maar er zelf een organiseren was moeilijker dan het leek. Vooral omdat een meeting voor meerdere personen met het gratis account van Zoom niet langer dan 40 minuten mag duren. Te weinig om een meesterwerk als In Ongenade te bespreken. Nog voordat we van de teleurstelling waren bekomen, kwam het regionale team van Markant Antwerpen met een oplossing: voor markante activiteiten zoals de boekbesprekingen van de leesclub kan het betaalde Zoom account van de regio gebruikt worden.

Het is aan te raden om ongeveer een week voor de digitale boekbespreking een testmeeting te doen. Markantlid Veerle Van Aken, als socialemediamentor ook vertrouwd met het gebruik van Zoom, hielp me een gratis account aan te maken voor de test, die immers niet langer dan 40 minuten hoeft te duren. Door aan de proefsessie mee te doen wisten de deelnemers hoe eenvoudig het is om aan te sluiten bij een zoommeeting. Daarnaast maakten we meteen praktische afspraken zoals: wie is de moderator, alleen de microfoon aanzetten als je aan het woord bent en leg een kladblaadje klaar om aantekeningen te maken. Ook werd afgesproken dat de bespreking in verschillende rondes verdeeld zou worden, en dat we alleen op elkaar reageren aan het eind van elke ronde. Tenslotte beloofde elk deelnemend leesclublid om de vragen van te voren schriftelijk voor te bereiden.
Een week later bleek dat de verdeling in rondes ertoe bijdraagt dat er geen spontane discussies ontstaan. De vragen waarmee onze leesclubleden zich voortaan op een digitale bespreking voorbereiden staan onder het artikel afgebeeld. Het vuur waarmee meningen normaal gesproken over de tafel heen en weer vliegen, zou op een gedeeld beeldscherm moeilijk te temperen zijn. Voor de controle over de meeting is het ook aan te raden om de layout van het scherm te veranderen waardoor het makkelijker wordt om te discussiëren. Normaal is de layout bij het begin van de Zoommeeting ‘Active Speaker View’. Iedereen die iets zegt, komt dan in beeld en dat geeft een heel onrustig verloop. Daarom is het beter dat alle deelnemers in het begin het scherm instellen op ‘Gallery View’, door de vier puntjes op het scherm aan te klikken komen de verschillende layout-mogelijkheden in beeld. Vanaf het moment dat iedereen elkaar in de Gallery View kan zien, is het zelfs niet nodig om de microfoons uit te zetten. Met hand opsteken kunnen de deelnemers eenvoudig aangeven dat ze iets willen zeggen.

We kijken dus terug op een geslaagde, goed gestructureerde boekbespreking van In Ongenade. De samenvatting hiervan zal ik op een later tijdstip posten. Op het ogenblik ben ik druk bezig aan de voorbereiding van Graaf in Moskou van Amor Towles, het eerste boek van 2021 dat we ook via Zoom zullen bespreken. Waarschijnlijk nemen we op 21 januari deel met zeven of acht personen, niet alle leesclubleden zijn gecharmeerd van een digitale bespreking. En ik geef toe: al is Zoom een goed alternatief, er gaat niks boven een homemeeting aan een lange, ronde, vierkante of ovale tafel.

Het is dan ook te hopen dat we eind maart in die setting Zwarte Schuur van Oek de Jong kunnen bespreken, maar nu de Britse variant van het coronavirus oprukt, bestaat daar in de verste verte nog geen zekerheid over. En zelfs is het de vraag of die mogelijkheid er in april zal zijn voor Het moois dat we delen van Ish Ait Hamou. Het lijkt me daarom een goed idee om een donderdagavond in juni vast te leggen voor de bespreking van ‘al het moois dat we nog niet met z’n allen konden delen’. Aan een lange tafel en met de mondkapjes paraat. Of misschien mogen we zelfs dromen van een samenkomst zonder beperkingen. Ik wens het alle boekliefhebbers toe: onbevangen genieten van een boekbespreking samen met je leesclub!

 

Voorbereiding op de leesclubavond:

 

1e ronde: algemene indruk zonder commentaar van de anderen

 

Geef een punt op schaal van 1 op 10

(1 is niet aangenaam om te lezen / 10 is maximum aan leesgenot)

Waarom heb je het boek graag/niet graag gelezen?

 

2e ronde: Structuur

 

Wat vind je van de structuur van het boek?

Zit er een gedachte achter bijvoorbeeld bij de indeling in hoofdstukken/delen?

 

3e ronde: Personages

 

Wie zijn de belangrijkste personages? Zijn ze herkenbaar?

Welke eigenschappen hebben ze?

Vind je ze sympathiek of juist niet sympathiek?

 

 

4e ronde: Thema

 

Wat is het thema?

Deze vraag beantwoorden we meestal door een andere vraag te stellen:

Waarom heeft de schrijver dit boek geschreven?

Zijn er misschien meerdere thema’s?

 

 

5e ronde: titel en cover

 

Vind je het een sterke titel? Heeft de titel iets te maken met het thema?

Hoe vind je de cover?

Zie je erin terug waarom de titel … is? En wat het thema is?

 

6e ronde: citaten/passages

eventueel genoteerde citaten/passages (uitschrijven of paginanummers markeren, zodat je snel kunt terugvinden wat je wilt voorlezen. Ook de anderen kunnen dan snel terugvinden om mee te lezen)

 

7e ronde – afsluitend de conclusie

geef je hetzelfde cijfer als voor de bespreking?

 

Veel succes,

Groetjes van de BWB